مرکز کودکان پرستو

شناسایی مشکلات رفتاری

🧑‍🧒 ۵ سؤال از والدین

۱. آیا کودک شما در موقعیت‌های جدید یا در جمع‌های ناآشنا مضطرب یا گوشه‌گیر می‌شود؟
برای باز کردن گفت‌وگو، می‌توان ابتدا پرسید: «وقتی اولین بار جایی می‌ره که نمی‌شناسه، مثل مهمونی یا کلاس، چطور رفتار می‌کنه؟». اگر پاسخ کلی بود، می‌توان پرسید: «زود با بچه‌ها جور می‌شه یا ترجیح می‌ده کنار شما بمونه؟» یا «تا حالا شده که نخواد از خونه بیرون بره چون جای جدیدیه؟». این پرسش‌ها به شناسایی اضطراب‌های پنهان کودک کمک می‌کند.

۲. آیا فرزندتان به دفعات رفتارهای پرخاشگرانه مانند فریاد زدن، پرت کردن اشیاء یا زدن دیگران نشان می‌دهد؟
می‌توان از والد پرسید: «وقتی عصبانی می‌شه، معمولاً چه واکنشی نشون می‌ده؟». اگر پاسخ مبهم بود، ادامه دهید: «تا حالا چیزی پرت کرده یا کسی رو زده؟» یا «با خواهر یا برادرش چطوره؟ دعواهاشون معمولاً چجوری پیش می‌ره؟». این سؤال‌ها به شناخت راهکارهای کودک در تنظیم خشم کمک می‌کند.

۳. آیا کودک شما اغلب ترجیح می‌دهد تنها بازی کند و از بازی با دیگر کودکان دوری می‌کند؟
می‌توان گفت: «توی پارک یا مهمونی، زود با بقیه بازی می‌کنه یا بیشتر تماشاشون می‌کنه؟». اگر پاسخ روشنی نگرفتید، بپرسید: «وقتی یکی دعوتش می‌کنه بازی کنه، می‌ره یا رد می‌کنه؟» یا «تو مهد، با یکی دوست نزدیکه یا بیشتر تنهاست؟». این اطلاعات نشانه‌ای از سبک اجتماعی کودک به‌دست می‌دهد.

۴. آیا فرزندتان بیش‌فعال است و به سختی می‌تواند روی یک فعالیت تمرکز کند؟
شروع پرسش با جمله‌ای ساده مانند «وقتی مشغول یه بازی می‌شه، می‌تونه تا آخر ادامه بده یا زود حوصله‌ش سر می‌ره؟» مناسب است. در ادامه می‌توان پرسید: «بیشتر دوست داره بدوه و بپره یا می‌تونه آروم بشینه و نقاشی بکشه؟» یا «مربی مهد گفته که خیلی جنب‌وجوش داره؟». این اطلاعات به بررسی تمرکز و انرژی کودک کمک می‌کند.

۵. آیا کودک شما در خواب یا تغذیه مشکلاتی دارد که روی خلق‌وخویش تأثیر می‌گذارد؟
شروع با «روال خواب و غذا خوردنش چطوره؟» کمک‌کننده است. اگر والد گفت «خوبه»، بپرسید: «شب تا صبح می‌خوابه یا بیدار می‌شه؟»، «اگه غذا نخوره، بداخلاق می‌شه؟» یا «تا حالا به خاطر گرسنگی گریه کرده؟». اختلال در خواب و تغذیه ممکن است نشانه‌های اولیه اختلال خلقی یا اضطرابی باشد.

👶 ۵ سؤال از کودک (۳ تا ۷ سال)

۱. وقتی ناراحت می‌شی، چی کار می‌کنی؟
با لحنی دوستانه بپرسید: «مثلاً اگه مامان چیزی بگه که دوست نداری، چی کار می‌کنی؟». اگر جواب نداد، ادامه دهید: «گریه می‌کنی؟ با کسی حرف می‌زنی؟ چیزی پرت می‌کنی؟ دوست داری تنها باشی؟». این پرسش‌ها به کودک کمک می‌کند احساساتش را بیان کند و شیوه‌ی ابراز ناراحتی‌اش شناخته شود.

۲. بیشتر دوست داری تنها بازی کنی یا با بقیه بچه‌ها؟
اگر کودک پاسخ نداد، بپرسید: «اگه یه عالمه اسباب‌بازی داشته باشی، دوست داری یکی بیاد باهات بازی کنه یا نه؟»، «توی مهد بیشتر تنها بازی می‌کنی یا با بقیه؟». این اطلاعات نشان‌دهنده نیاز اجتماعی کودک است.

۳. چه چیزهایی تو رو می‌ترسونن؟
می‌توانید شروع کنید با: «بعضی بچه‌ها از تاریکی یا صداهای بلند می‌ترسن، تو از چی می‌ترسی؟»، یا «وقتی تنها توی اتاقی، می‌ترسی؟»، «اگه فیلم ترسناک ببینی، چی کار می‌کنی؟». این پرسش‌ها می‌تواند منبع نگرانی‌های درونی کودک را روشن کند.

۴. وقتی کسی اسباب‌بازی‌تو می‌گیره، چی کار می‌کنی؟
با سناریویی ساده بپرسید: «فرض کن با ماشین بازیت بازی می‌کنی و یه بچه میاد می‌بردش، اون موقع چی می‌گی یا چی کار می‌کنی؟». اگر پاسخ نداد، بپرسید: «گریه می‌کنی؟ دعوا می‌کنی؟ داد می‌زنی یا صبر می‌کنی تا برگردونه؟». این پرسش، مهارت حل مسئله و کنترل هیجان کودک را می‌سنجد.

۵. اگه توی مهد کسی ناراحت باشه، چی کار می‌کنی؟
پرسش را با تصویرسازی آغاز کنید: «اگه ببینی یکی از دوستات گریه می‌کنه، چی کار می‌کنی؟»، «می‌ری بغلش کنی؟ به مربی می‌گی؟ یا فقط نگاه می‌کنی؟». این کمک می‌کند تا توانایی همدلی کودک مورد سنجش قرار گیرد.

خدمات و راهکارهای مرکز

۱. فعالیت انفرادی با تمرین ارائه در جمع

در این فعالیت، هر کودک یک پروژه انفرادی مانند نقاشی، ساخت کاردستی یا داستان‌نویسی انجام می‌دهد. سپس کودک در یک فضای حمایتی و امن، کار خود را به گروه معرفی می‌کند و درباره‌ی فرآیند و هدف آن توضیح می‌دهد. برای کاهش اضطراب و افزایش اعتماد به نفس، پیش از ارائه‌ی رسمی، زمان کوتاهی برای تمرین دو یا سه‌نفره در نظر گرفته می‌شود. دیگر کودکان می‌توانند سؤال بپرسند یا نظر مثبت بدهند تا گفتگو و مشارکت فعال شکل بگیرد.

۲. پروژه‌ی گروهی با تقسیم مسئولیت

در این فعالیت، کودکان در گروه‌های کوچک روی یک پروژه‌ی مشترک مانند ساخت ماکت، حل معما یا طراحی نقاشی گروهی کار می‌کنند. هدایتگر (مربی یا معلم) با دقت مسئولیت‌های مشخص را بین کودکان تقسیم می‌کند تا همه درگیر شوند. همچنین، مربی باید روند مشارکت را زیر نظر بگیرد و در صورت نیاز، کودکان خجالتی یا کم‌فعال را تشویق به مشارکت کند. هدف اصلی این فعالیت تقویت همکاری، گفت‌وگو، حل مسئله و احترام به نقش دیگران در یک کار تیمی است.

۳. نمایش گروهی با خلاقیت نقش‌ها

در این فعالیت نمایشی، کودکان با همکاری یکدیگر داستانی را اجرا می‌کنند. برخی از کودکان از عروسک یا اسباب‌بازی برای ایفای نقش استفاده می‌کنند و برخی خودشان نقش‌ها را بازی می‌کنند. برای حفظ نظم و مشارکت عادلانه، نقش‌ها پیش از شروع نمایش به‌صورت مشخص تقسیم می‌شوند. داستان‌های ساده و آشنا مثل «کمک به یک دوست» یا «ماجرای جنگل» برای تحریک تخیل و آموزش همدلی انتخاب می‌شوند. این فعالیت فضایی برای تقویت بیان، هم‌دلی، و خلاقیت جمعی فراهم می‌کند.

۴. گفت‌وگوی گروهی درباره چالش‌های روزمره

کودکان در حلقه‌ای دور هم می‌نشینند و با کمک مربی درباره چالش‌های رایج در روابط روزمره (مانند ناراحتی از یک دوست یا حل اختلاف در بازی) گفتگو می‌کنند. هر کودک به نوبت نظر یا راه‌حل خود را مطرح می‌کند و با احترام به دیدگاه‌های دیگران گوش می‌دهد. مربی در پایان، پیشنهادهای مثبت کودکان را جمع‌بندی کرده و بازخورد حمایتی می‌دهد، بدون قضاوت یا انتخاب بهترین پاسخ. این فعالیت به رشد تفکر انتقادی، مهارت‌های کلامی و افزایش همدلی میان کودکان کمک می‌کند.